بررسی الگوهای استقراری حوضه رود بیابان در عصر مفرغ

دشت سیستان به علت دارا بودن شرایط مناسب زیست محیطی همچون رودخانه، دریاچه و خاک حاصلخیز در هزاره سوم پیش از میلاد گهواره تمدنی بزرگ بنام شهرسوخته گردید. شهرسوخته نقش واسطه ی مهمی در هزاره سوم قبل از میلاد بین تمدنهای شرق و غرب بر عهده داشته است. به جهت همین اهمیت، استقرارهای کوچکتر در کنار شهرسوخته شکل گرفت. این استقرارها علی رغم کوچک بودن، نقش مهمی در اهمیت آن روز شهرسوخته داشته اند. تهیه کالاهای مصرفی شهرسوخته و حتی کالاهای صادراتی از شهرسوخته به سایر نقاط توسط همین استقرارها صورت گرفته است. بی شک نقش اصلی در پدیدار شدن تمدن در دوره های مختلف در سیستان بر عهده رود هیرمند بوده است. این رودخانه مهم در طی دوره های مختلف تاریخی با تغییر مسیر خود بارها باعث جابه جایی استقرارها شده است در عصر مفرغ این رودخانه در مسیری جریان داشته که هم اکنون به رود بیابان معروف است. رودخانه ای که در جنوبی ترین نقطه سیستان وارد دشت می شد؛ پس از مشروب نمودن اراضی منطقه وارد دریاچه هامون می گردید. وجود شیب ملایم دشت سیستان، این امکان را به وجود آورد که با حفر کانالهای مصنوعی، آب رودخانه در سرتاسر حوضه پخش گردد و متعاقب آن استقرارها در سرتاسر دشت سیستان شکل بگیرند. وجود دشت هموار که ارتباط استقرارها را با همدیگر راحت تر می ساخت و همچنین محوطه بزرگی بنام شهرسوخته به عنوان یک مکان اصلی، دلیل پیگیری نظریه مکان مرکزی به مفهوم نظریه کریستالر در این تحقیق بود. همچنین افزایش و کاهش تعدد استقرارها در رابطه با دوره های مختلف شهر سوخته که نوسانهای زیادی داشته است، اهداف کار تحقیق گردید. در تحقیق حاضر سعی بر آن است نقش رود بیابان در پراکنش استقرارها مورد تحلیل قرار گیرد. تمامی تحلیل ها و تهیه نقشه ها به کمک نرم افزار gis انجام شد. کل استقرارها در 5 حوزه جنوب قلعه رستم، گیردی، قلعه رستم، جنوب دریاچه هامون و رودخانه شیله می باشد که هر حوزه یک نقشه با مقیاس 1/50000 را شامل می شود. مساحت هر حوزه حدود 664 کیلومتر مربع است که در برخی از آنها این مساحت به جهت مشترک بودن با افغانستان به حدود نصف کاهش یافته است. با همه این توصیفات حوضه رود بیابان به مطالعات بسیار بیشتری و کاملا تخصصی نیازمند می باشد تا بتوان معماهای عصر مفرغ این دشت را حل کرد. این پایان نامه در پنج فصل تدوین گردیده است: فصل نخست: کلیات طرح تحقیق، فصل دوم : وضعیت جغرافیایی سیستان، فصل سوم: مبانی بنیادین تحقیق: مکان مرکزی، عصر مفرغ، رود بیابان و فصل چهارم و پنجم تجزیه، تحلیل و نتیجه گیری این پژوهش را در بر می گیرند.